ข้าวผัดสเปน หรือที่รู้จักกันในชื่อ ปาเอญ่า (Paella) เป็นอาหารประจําชาติของสเปนที่มีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วโลก ต้นกําเนิดของปาเอญ่านั้นมาจากเมืองบาเลนเซีย (Valencia) ทางชายฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียนของสเปน คําว่า "ปาเอญ่า" มาจากภาษาท้องถิ่นบาเลนเซีย ซึ่งหมายถึงกระทะแบนกว้างที่ใช้ในการทําอาหารจานนี้นั่นเอง ปาเอญ่ามีหลากหลายรูปแบบ แต่ส่วนผสมหลักที่ขาดไม่ได้คือข้าว ซึ่งโดยทั่วไปจะใช้ข้าวเมล็ดสั้น เช่น ข้าวบาเลนเซีย หรือข้าวอาร์บอริโอ (Arborio) ซึ่งมีคุณสมบัติในการดูดซับน้ําซุปได้ดี นอกจากข้าวแล้ว ส่วนผสมอื่นๆ ที่นิยมใช้กัน ได้แก่ เนื้อสัตว์ต่างๆ เช่น ไก่ กระต่าย หรือหมู ซีฟู้ด เช่น กุ้ง หอย ปลาหมึก และผักต่างๆ เช่น มะเขือเทศ พริกหยวก ถั่วลันเตา และอาร์ติโช้ค สิ่งที่ทําให้ปาเอญ่ามีรสชาติและกลิ่นหอมอันเป็นเอกลักษณ์คือ หญ้าฝรั่น (Saffron) ซึ่งเป็นเครื่องเทศที่มีราคาแพงที่สุดในโลก หญ้าฝรั่นจะถูกนํามาแช่ในน้ําร้อนเพื่อให้สีและกลิ่นหอมออกมา จากนั้นจึงนําไปใส่ในข้าวเพื่อเพิ่มสีสันและรสชาติให้กับปาเอญ่า การทําปาเอญ่าแบบดั้งเดิมนั้น จะใช้กระทะปาเอญ่าตั้งบนเตาไฟกลางแจ้ง โดยจะเริ่มจากการผัดเนื้อสัตว์และผักต่างๆ ให้สุกก่อน จากนั้นจึงใส่ข้าวลงไปผัดคลุกเคล้าให้เข้ากัน เติมน้ําซุปหรือน้ําสต็อก และใส่หญ้าฝรั่นลงไป เคี่ยวด้วยไฟอ่อนๆ จนข้าวสุกและน้ําซุปงวดลงเล็กน้อย สิ่งสําคัญคือการควบคุมไฟให้สม่ําเสมอ เพื่อให้ข้าวสุกทั่วถึงกันและไม่ไหม้ติดกระทะ ปาเอญ่าเป็นอาหารที่นิยมรับประทานกันในโอกาสพิเศษต่างๆ เช่น งานเลี้ยงสังสรรค์ งานเทศกาล หรือวันหยุดสุดสัปดาห์ มักจะเสิร์ฟในกระทะปาเอญ่าขนาดใหญ่ เพื่อให้ทุกคนสามารถร่วมกันรับประทานได้อย่างสนุกสนาน ปาเอญ่าไม่เพียงแต่เป็นอาหารที่อร่อยและมีคุณค่าทางโภชนาการเท่านั้น แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ของวัฒนธรรมและประเพณีของสเปนอีกด้วย